Etkin pişmanlık, suç tüm unsurlarıyla tamamlandıktan sonra ortaya çıkan ve kişinin cezasında indirim yapılmasını ya da kişiye hiç ceza verilmemesini gerektiren hallerdir. Suç işlenirken kişinin cezalandırılmasına engel olacak herhangi bir durum yoktur. Ancak suç tamamlandıktan sonra ortaya çıkan bir takım haller dolayısıyla kişi ya hiç cezalandırılmamakta ya da cezasında indirim yapılmaktadır.
Etkin pişmanlık haline ilişkin TCK’nın 93, 168, 221, 248, 254, 269 ve 274. Maddeleri örnek gösterilebilir. Aşağıda bu maddelerden bazılarına yer ver verdim.
TCK madde 93: Organ veya dokularını satan kişi, resmi makamlar tarafından haber alınmadan önce durumu merciine haber vererek suçluların yakalanmalarını kolaylaştırırsa, hakkında cezaya hükmolunmaz.
TCK madde 168: (1) Hırsızlık, mala zarar verme, güveni kötüye kullanma, dolandırıcılık, hileli iflâs, taksirli iflâs suçları tamamlandıktan sonra ve fakat bu nedenle hakkında kovuşturma başlamadan önce, failin, azmettirenin veya yardım edenin bizzat pişmanlık göstererek mağdurun uğradığı zararı aynen geri verme veya tazmin suretiyle tamamen gidermesi halinde, verilecek cezanın üçte ikisine kadarı indirilir.
(2) Etkin pişmanlığın kovuşturma başladıktan sonra ve fakat hüküm verilmezden önce
gösterilmesi halinde, verilecek cezanın yarısına kadarı indirilir.
(3) Yağma suçundan dolayı etkin pişmanlık gösteren kişiye verilecek cezanın, birinci fıkraya giren hallerde yarısına, ikinci fıkraya giren hallerde üçte birine kadarı indirilir.
(4) Kısmen geri verme veya tazmin halinde etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanabilmesi
için, ayrıca mağdurun rızası aranır.
(5) Karşılıksız yararlanma suçunda, fail, azmettiren veya yardım edenin pişmanlık göstererek mağdurun, kamunun veya özel hukuk tüzel kişisinin uğradığı zararı, soruşturma
tamamlanmadan önce tamamen tazmin etmesi halinde kamu davası açılmaz; zararın hüküm verilinceye kadar tamamen tazmin edilmesi halinde ise, verilecek ceza üçte birine kadar indirilir. Ancak kişi, bu fıkra hükmünden iki defadan fazla yararlanamaz.
TCK madde 221: (1) Suç işlemek amacıyla örgüt kurma suçu nedeniyle soruşturmaya
başlanmadan ve örgütün amacı doğrultusunda suç işlenmeden önce, örgütü dağıtan veya
verdiği bilgilerle örgütün dağılmasını sağlayan kurucu veya yöneticiler hakkında cezaya
hükmolunmaz.
(2) Örgüt üyesinin, örgütün faaliyeti çerçevesinde herhangi bir suçun işlenişine iştirak
etmeksizin, gönüllü olarak örgütten ayrıldığını ilgili makamlara bildirmesi halinde, hakkında
cezaya hükmolunmaz.
(3) Örgütün faaliyeti çerçevesinde herhangi bir suçun işlenişine iştirak etmeden yakalanan
örgüt üyesinin, pişmanlık duyarak örgütün dağılmasını veya mensuplarının yakalanmasını
sağlamaya elverişli bilgi vermesi halinde, hakkında cezaya hükmolunmaz.
(4) Suç işlemek amacıyla örgüt kuran, yöneten veya örgüte üye olan ya da üye olmamakla
birlikte örgüt adına suç işleyen veya örgüte bilerek ve isteyerek yardım eden kişinin, gönüllü olarak teslim olup, örgütün yapısı ve faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlarla ilgili bilgi vermesi halinde, hakkında örgüt kurmak, yönetmek veya örgüte üye olmak suçundan dolayı cezaya hükmolunmaz. Kişinin bu bilgileri yakalandıktan sonra vermesi halinde, hakkında bu suçtan dolayı verilecek cezada üçte birden dörtte üçe kadar indirim yapılır.
(5) Etkin pişmanlıktan yararlanan kişiler hakkında bir yıl süreyle denetimli serbestlik
tedbirine hükmolunur. Denetimli serbestlik tedbirinin süresi üç yıla kadar uzatılabilir.
(6) Kişi hakkında, bu maddedeki etkin pişmanlık hükümleri birden fazla uygulanmaz.
TCK madde 248: (1) Soruşturma başlamadan önce, zimmete geçirilen malın aynen iade
edilmesi veya uğranılan zararın tamamen tazmin edilmesi halinde, verilecek cezanın üçte ikisi
indirilir.
(2) Kovuşturma başlamadan önce, gönüllü olarak, zimmete geçirilen malın aynen iade
edilmesi veya uğranılan zararın tamamen tazmin edilmesi halinde, verilecek cezanın yarısı
indirilir. Etkin pişmanlığın hükümden önce gerçekleşmesi halinde, verilecek cezanın üçte biri
indirilir.
TCK’nın 168. Maddesini değerlendirecek olursak;
Fail işlemiş olduğu suçtan pişman olduğunu gösterecek şekilde aldığını iade eder veya zararını tazmin ederse cezası indirilmelidir. Burada zararın giderilmesinin bizzat fail tarafından gerçekleştirilmesinin zorunlu olup olmadığı sorunu ortaya çıkıyor.
TCK madde 168/5’e baktığımızda madde metninde “failin, azmettirenin veya yardım edenin
bizzat pişmanlık göstererek” geri verme veya tazmini gerçekleştirmesi aranmaktadır denmiştir. Madde metninden anlaşılacağı üzere kanun koyucu suçu işleyenlerin bizzat pişmanlık göstererek mağdurun uğradığı zararı iade veya tazmin etmesi ile birlikte verilecek cezada indirim yapılacağını belirtmiştir. Son olarak değinmemiz gereken bir hususta geri verme veya tazminin kişinin serbest iradesine dayanması gerekir. Geri verme veya tazminin failin, azmettirenin veya yardım edenin elinde olmayan sebeplerle gerçekleşmesi halinde TCK madde 168 uygulanmaz. Birkaç örnek vermemiz gerekirse, yakalanacağını anlayan hırsızın çaldığı malı bırakması, yakalanan kişinin araması yapılırken hırsızlık konusu malın bulunması. Buna karşılık çalınan eşyanın yerinin fail tarafından gösterilmesi sonucunda mağdura iade edilmesi durumunda TCK madde 168 uygulanacaktır.
