ANKARA (AA) – Marmara Üniversitesi Etraf Mühendisliği Kısmı Etraf Teknolojisi Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Barış Çallı, AA muhabirine, Kahramanmaraş merkezli sarsıntıdan etkilen 11 vilayette katı atık idaresi ve enkazdan çıkan molozların depolanmasına ait değerlendirmelerde bulundu.
Depremin güç bir süreç olduğunu vurgulayan Çallı, hayatını kaybedenlere rahmet, yaralılara acil şifalar, bölge halkına ve tüm millete sabırlar diledi. Çallı, afetin hayatını kaybeden insanların acısının yanında diğer meseleleri da beraberinde getirdiğini, sarsıntı sonrası önemli etraf meseleleriyle karşılaşıldığına işaret etti.
Deprem sonrası kanalizasyon sisteminin ziyan görmesi sonucu bölgede tuvalet meselesinin seyyar tuvaletlerle giderilmeye çalışıldığını belirten Çallı, hasebiyle patojenler içeren ve sıhhati tehdit eden insan dışkılarının uygun formda arıtılıp bertaraf edilmesi gerektiği ihtarında bulundu.
“Yıkıntı atıklarının içindeki kirleticiler daha sinsi”
“Çok önemli bir insan kaybımız var. Şu anda bölgede yoğunluklu bir nüfus yaşadığını unutmamalıyız. Kentsel atık yahut evsel atık dediğimiz çöpler açığa çıkacak, bunlar havaların ısınması sonucu kokuşma ile halk sıhhati üzerinde önemli tehditler oluşturacak.” sözlerini kullanan Çallı, evsel atıkların, çadırların ve konteynerlerin bulunduğu ömür alanlarından süratli bir formda uzaklaştırılması gerektiğini anlattı.
Prof. Dr. Barış Çallı, sarsıntı sonrası atık idarenin değerli bir ayağının da afet yıkıntı atığı olduğunu ve bunun önemli boyutlara ulaştığını, ağır ve orta hasar almış binaların yıkılması sonucunda çok önemli bir atık ortaya çıkacağını aktararak şu bilgileri verdi:
“Yıkıntı atıklarının içindeki kirleticiler daha sinsi. Bu atıklar, anında insanları hasta etmeyen, uzun vadede hastalıklara yol açabilecek birtakım kirleticiler içeriyor. Bunun başında asbest geliyor. Asbest bilhassa 1980’li yıllara kadar ısı yalıtımı için duvarlarda ve su sistemlerinde çokça kullanılan bir gereç. Asbest binalar yıkıldığı vakit tozlu havaya karıştı. Şu anki çalışmalar esnasında toz ve tozun içindeki asbest ve ağır metallerin, etrafa karışmış olabileceğini düşünüyorum.”
“Çevreyle ilgili teknik mevzulara yönelip bu bölgedeki problemleri çözmeliyiz”
Arama kurtarma faaliyetlerine katılan ve bundan sonraki enkaz kaldırma çalışmalarına katılacak şahısların kollayıcı ekipman, maske, eldiven, gözlük, kalın iş ayakkabısı, baret takmalarının mecburî olduğunu lisana getiren Prof. Dr. Çallı, asbestin havaya kalkacak tozla birlikte solunmasının akciğer kanserine sebep olabileceğini söyledi.
Çallı, yıkıntı atıklarında bulunma ihtimali olan asbeste karşı gerekli tedbirlerin alınmasının kaçınılmaz olduğunu belirterek maske kullanımının kıymetine vurgu yaptı.
Deprem bölgesinde şu anda milyonlarca ton moloz olduğunu söz eden Çallı, şunları kaydetti:
“Enkaz altından hayatını kaybeden vatandaşların çıkarılması çok kıymetli. Yalnız bunun akabinde yıkıntı atıkları da alandan kademeli olarak uzaklaştırılmalıdır. Zelzele felaketinin etraf felaketine dönüşme riskiyle karşı karşıyayız. O yüzden şu anda acımızı bağrımıza basıp, bir an evvel etrafla ilgili teknik hususlara yönelip bu bölgedeki ezaları çözmeliyiz. Yıkıntı atıklarının, sulak alan, orman, su kaynağı ve doğal müdafaa alanlarına değil, verimsiz, tarımda kullanılmayan ve hayvanların uğrak alanı olmayan bölgelere taşınması gerekiyor. Hafriyat atıklarının çok uzak bölgelere taşınması da yüksek yakıt sarfiyatı nedeniyle uygun olmayıp önemli ekonomik bir külfet getirecektir.”
Prof. Dr. Çallı, Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının sarsıntıdan etkilenen kentlerde moloz ve yıkıntı atıkları için uygun alanların belirlenmesinde, bölgedeki belediyelere yol gösterebileceğini lisana getirdi.
Hafriyat atıklarının yanı sıra enkaz altında kalan besi ve evcil hayvanların bertarafı ile kanalizasyon sorunun bir an önce çözülmesi gerektiğini de söyleyen Çallı, sorunun halledilmemesi durumunda ise havaların ısınmasıyla haşerelerin taşıdığı hastalıkların insan sıhhatini derinden etkileyebileceği ihtarında bulundu.
“Atıklar sistemli bir biçimde toplanmalı”
Deprem sonrası çöp toplama sürecinin zorlaştığını anlatan Çallı, belediye atıklarının sistemli bir formda toplanıp sistemli depolama alanlarında bertaraf edilmesi gerektiğini vurguladı.
Afet yıkıntı atıklarının evsel atıklarla karıştırılmadan yönetilmesi gerektiğine işaret eden Çallı, “Deprem bölgesindeki insanların yaşadıkları süreksiz barınma merkezleri yahut konteyner kentlerde çöplerin toplanması ve uygun bir halde bertaraf edilmesinin tıpkı afet öncesi devirdeki üzere devam etmesi gerekiyor.” dedi.
“Büyükşehirlerde besin atıkları uzun vadeli açıkta tutulamaz. Sokak hayvanları, kemirgenler ve haşereler atıkları etrafa yayabilir ve bu atıklarda bulunan hastalık yapan organizmalar sulara karışabilir. Bu durum pek çok hastalığı beraberinde getirir.” ihtarında bulunan Prof. Dr. Çallı, kırsal alanlarda ise çöp toplama süreçlerinin daha kolay yollarla halledilebileceğini bildirdi.
Prof. Dr. Çallı, büyük yerleşim yerlerinde çöp konteynerlerinin ve çöp kamyonlarının sarsıntıda ziyan görmüş olabileceğini, Bakanlıkların, sarsıntı bölgesine yakın kent belediyelerinin ve STK’ların belediye atıklarının toplanması ve sistemli depolama alanlarına götürülmesi hususlarında bölgedeki mahallî idarelere dayanak olmaları gerektiğinin altını çizdi.
Afet yıkıntı atıklarının etrafa ziyan vermeyecek biçimde depolayacak alanların her vilayette belirlenmesi gerektiğini söyleyen Çallı, öğretim üyeleri Prof. Dr. Cihan Tuğtaş, Dr. Hatice Yeşil ve 5 öğrenci ile Dünya Sıhhat Örgütü dataları ışığında sarsıntı bölgelerinde afet sonrası katı atık idaresine ait teknik not hazırladıklarını bildirdi.
Çallı, teknik notun web sayfalarında yer aldığını ve hususla ilgilenen herkesin erişebileceğini kaydetti.
Muhabir: Yasemin Kalyoncuoğlu
